Niniejsze opracowanie prezentuje wybrane wyniki badań prowadzonych w MBPR przez Zespół Studiów i Analiz, które pozwalają na ukazanie pozycji województwa mazowieckiego na tle innych regionów Unii Europejskiej. Wybór czynników do analizy był uzależniony od dostępności porównywalnych danych. Badania wykonano na podstawie danych Eurostatu na poziomie regionalnym NUTS-2. Analizowanymi czynnikami były: potencjał demograficzny, kapitał ludzki, rynek pracy, innowacyjność regionu, opieka zdrowotna, dochody ludności, infrastruktura transportowa i dostępność komunikacyjna. Ogólny poziom rozwoju został zobrazowany za pomocą syntetycznego wskaźnika mierzącego – dochodu narodowego brutto (PKB) na 1 mieszkańca.
Choć województwo mazowieckie cechuje się najwyższymi wskaźnikami rozwojowymi w Polsce, musi sprostać wielu wyzwaniom cywilizacyjnym. Staje przy tym w obliczu konkurencji ze strony innych regionów o podobnym i wyższym poziomie rozwoju na płaszczyźnie ekonomicznej i społecznej. Regiony te są równocześnie partnerami województwa, w związku z czym realizacja własnych celów województwa powinna odbywać się we współpracy zarówno z bezpośrednim otoczeniem, jak też sąsiednimi państwami i instytucjami europejskimi.
Województwo jest w stosunkowo dobrej sytuacji, zarówno pod względem zmian liczby ludności, jak i struktury demograficznej. Do atutów województwa mazowieckiego zalicza się duży potencjał akademicki i naukowy oraz wysoki stopień wykształcenia ludności. Niestety, nie przekłada się to na lokatę Mazowsza w Europie pod względem rozwoju technicznego i technologicznego. Pomimo iż należy ono do najbardziej innowacyjnych województw w Polsce, zajmuje odległą pozycję wśród regionów europejskich. Niskie nakłady na działalność badawczo-rozwojową (szczególnie ze strony przedsiębiorstw prywatnych) nie sprzyjają generowaniu innowacji. Region plasuje się nisko pod względem zgłoszonych patentów. Pomimo zwornikowego położenia regionu w europejskim i krajowym systemie transportowym, województwo mazowieckie posiada niewystarczającą dostępność transportową. W celu poprawy pozycji konkurencyjnej województwa w tym zakresie zachodzi potrzeba stworzenia sieci dróg najwyższej klasy, poprawy jakości połączeń kolejowych oraz budowy centralnego lotniska dla Polski.
Województwo mazowieckie w porównaniach z najbogatszymi regionami Unii Europejskiej wypada najczęściej niekorzystnie. Sytuacja województwa jest natomiast znacznie lepsza w porównaniu do regionów znajdujących się w nowych państwach członkowskich UE. Realnym celem wydaje się zatem być konkurowanie z innymi regionami środkowo-wschodniej części Unii Europejskiej w celu uzyskania wśród nich pozycji lidera. Należy zaznaczyć, że pozycja konkurencyjna województwa jest silnie uzależniona od szybkości rozwoju aglomeracji warszawskiej. Według raportu OECD, Obszar Metropolitalny Warszawy był w latach 1995-2005 najszybciej rozwijającym się tego typu obszarem na świecie.
