Podstawą prawną opracowania jest art. 38 ustawy z dn. 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2012 r. poz. 647 z późn. zm.), zgodnie z którym organy samorządu województwa sporządzają plan zagospodarowania przestrzennego województwa, prowadzą analizy i studia oraz opracowują koncepcje i programy, odnoszące się do obszarów i problemów zagospodarowania przestrzennego, odpowiednio do potrzeb i celów podejmowanych w tym zakresie prac.
Opracowanie obejmuje szeroką tematykę związaną z korytarzami ekologicznymi, która w sporządzanych opracowaniach MBPR, w zakresie ochrony środowiska, niejednokrotnie zajmowała kluczową pozycję. Dotyczy to zwłaszcza opracowywanych prognoz oddziaływania na środowisko dokumentów planistycznych i programowych samorządu województwa[1] , jak i opracowań ekofizjograficznych sporządzonych do Studium Obszaru Metropolitalnego Warszawy (2010) i Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego (2011). Ochrona korytarzy ekologicznych zawiera się w działaniach służących racjonalnemu korzystaniu z zasobów i walorów przyrody oraz kształtowaniu środowiska przyrodniczego, zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. Działania te uwzględnione zostały w dokumentach samorządu województwa, w tym głównie w:
– Strategii rozwoju województwa mazowieckiego do 2030 roku, w ramach celu rozwojowego – Zapewnienie gospodarce regionu zdywersyfikowanego zaopatrzenia w energię przy zrównoważonym gospodarowaniu zasobami środowiska, realizowanego przez kierunek działań: zapewnienie trwałego i zrównoważonego rozwoju oraz zachowanie wysokich walorów środowiska,
– Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego, w ramach Polityki kształtowania i ochrony zasobów i walorów przyrodniczych oraz poprawy standardów środowiska.
W świetle międzynarodowych porozumień ochrona łączności ekologicznej stała się podstawowym warunkiem zrównoważonego rozwoju oraz ochrony środowiska i przyrody: zachowania bioróżnorodności, ochrony gatunków i siedlisk. Podnoszony w ostatnich latach problem zachowania spójności ekologicznej stał się istotny dla planowania przestrzennego z uwagi na konieczność wdrożenia w Polsce spójnego systemu Natura 2000. Wielość koncepcji, różnorodne podejście do tego zagadnienia w dokumentach planistycznych (np. Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju) i programowych oraz brak jednoznacznych kryteriów delimitacji korytarzy ekologicznych stanowiły ważną przesłankę do podjęcia tematu. Ponadto delimitacja korytarzy w wielu opracowaniach nie przyniosła w efekcie ich umocowania prawnego (nie zostały ustanowione środki ochrony prawnej). Celem opracowania jest zatem rozpoznanie warunków funkcjonowania korytarzy ekologicznych, zwłaszcza w aspekcie zagrożenia ciągłości powiązań przyrodniczych.
Opracowanie odnosi się do warunków funkcjonowania wszystkich korytarzy ekologicznych w województwie mazowieckim. Przedstawione zostały naukowe i prawne podstawy tworzenia i ochrony korytarzy ekologicznych oraz poszczególne etapy wdrażania opracowanych koncepcji korytarzy ekologicznych w Polsce. Omówiono też kwestie istniejących zagrożeń dla funkcjonowania korytarzy ekologicznych województwa.
Integralną część opracowania stanowi analiza korytarza ekologicznego rzeki Wkry. W opracowaniu przyjęto, że jest to obszar reprezentatywny w stosunku do pozostałych korytarzy, gdyż Wkra jest jedną z wielu typowych rzek nizinnych regionu, należącą do obszaru dorzecza środkowej Wisły, z dominującym rolniczym wykorzystaniem terenu, średnią gęstością zaludnienia oraz o znaczących predyspozycjach do pełnienia funkcji ekologicznych – co wynika z cech przyrodniczych zarówno samej rzeki, jak i obszaru jej zlewni. Nie bez znaczenia jest fakt, że walory i zasoby tego rejonu są szczególnie rozpoznane przez zespół autorski. Analiza uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, zawarta w dokumentach planistycznych gmin, miała ułatwić znalezienie odpowiedzi na zasadnicze pytanie – czy aktualne uwarunkowania prawne pozwalają na zachowanie przyrodniczych funkcji korytarzy ekologicznych.
[1] Prognozy oddziaływania na środowisko sporządzone zostały do następujących dokumentów: Strategia rozwoju województwa mazowieckiego, 2004, 2013; Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego 2004, 2014; Program wykorzystania odnawialnych źródeł energii, 2007; Program rozwoju lotnictwa cywilnego w województwie mazowieckim, 2013; Program rozwoju i modernizacji technologicznej transportu szynowego w województwie mazowieckim, 2014.
