Niniejsze opracowanie ma charaktery syntetycznego raportu o handlu zagranicznym województwa mazowieckiego w 2008 roku. Celem opracowania jest analiza zmian handlu zagranicznego regionu w ujęciu przestrzennym i dynamicznym, w obliczu światowego kryzysu gospodarczego oraz recesji u największych partnerów handlowych województwa.
Trudna sytuacja gospodarcza na świecie wpłynęła na znaczące zmniejszenie dynamiki wzrostu obrotów towarowych handlu zagranicznego województwa. W porównaniu z 2007 rokiem wyniosła ona jedynie 3,2% i wynikała ze spadku wartości eksportu licząc w cenach bieżących, o 3,9% do 61,9 mld zł, oraz wzrostu wartości importu o 6,1% do 163,4 mld zł. Konsekwencją dodatniego tempa wzrostu importu oraz spadku wartości eksportu saldo wymiany zagranicznej województwa mazowieckiego uległo pogorszeniu i spadło do minus 101,5 mld zł, z minus 89,6 mld zł w 2007 roku.
Zarówno w strukturze towarowej, jak i geograficznej nie odnotowano znaczących zmian. Zmiany w strukturze handlu zagranicznego województwa były determinowane jedynie wrażliwością poszczególnych partnerów handlowych na kryzys gospodarczy panujący na świecie oraz głębokością załamania gospodarczego na rynkach zagranicznych. W strukturze eksportu wyraźnie zmniejszył się udział tych produktów, które są relatywnie droższe (maszyny i urządzenia elektryczne), a zwiększył urządzeń transportowych i artykułów spożywczych.
W strukturze importu najbardziej wzrósł udział produktów mineralnych, a zmalał udział maszyn i urządzeń mechanicznych, sprzętu elektrycznego oraz urządzeń transportowych wśród regionów europejskich. Niskie nakłady na działalność badawczo-rozwojową (szczególnie ze strony przedsiębiorstw prywatnych) nie sprzyjają generowaniu innowacji. Region plasuje się nisko pod względem zgłoszonych patentów. Pomimo zwornikowego położenia regionu w europejskim i krajowym systemie transportowym, województwo mazowieckie posiada niewystarczającą dostępność transportową. W celu poprawy pozycji konkurencyjnej województwa w tym zakresie zachodzi potrzeba stworzenia sieci dróg najwyższej klasy, poprawy jakości połączeń kolejowych oraz budowy centralnego lotniska dla Polski.
Województwo mazowieckie w porównaniach z najbogatszymi regionami Unii Europejskiej wypada najczęściej niekorzystnie. Sytuacja województwa jest natomiast znacznie lepsza w porównaniu do regionów znajdujących się w nowych państwach członkowskich UE. Realnym celem wydaje się zatem być konkurowanie z innymi regionami środkowo-wschodniej części Unii Europejskiej w celu uzyskania wśród nich pozycji lidera. Należy zaznaczyć, że pozycja konkurencyjna województwa jest silnie uzależniona od szybkości rozwoju aglomeracji warszawskiej. Według raportu OECD, Obszar Metropolitalny Warszawy był w latach 1995–2005 najszybciej rozwijającym się tego typu obszarem na świecie.
