Miasta o różnej wielkości w przekroju historycznym zawsze bywały stymulatorem rozwoju gospodarczego i społecznego dla obszarów z nimi związanymi. Wiedza, innowacje, nowe technologie rozwijają się szybciej w większych ośrodkach miejskich i tam następuje ich transfer do życia codziennego oraz szybszy przepływ informacji. To właśnie pomiędzy ośrodkami miejskimi tworzą się pasma rozwoju. Wszystkie miasta, niezależnie od wielkości, istotnie oddziałują na rozwój najbliższego otoczenia.
Celem opracowania jest analiza miast subregionu płockiego, która ma posłużyć działaniom na rzecz stworzenia sieci powiązań między ośrodkiem ponadregionalnym (Płock) a powiatowymi i gminnymi ośrodkami rozwoju (Gostynin, Sierpc, Gąbin, Drobin i Wyszogród). Działania te wpłyną na zrównoważony rozwój osadnictwa, kształtowanie mechanizmów generujących efektywny rozwój społeczno-gospodarczy, rozwinięcie konkurencyjności miast, wzmocnienie współpracy miast i wzajemne uzupełnianie się, poprawę standardu cywilizacyjnego społeczeństwa (jakości życia), kształtowanie struktur przestrzennych, tworzących warunki funkcjonalno-przestrzenne, umożliwiające aktywną ochronę wartości przyrodniczych i przestrzeni kulturowej.
Opracowaniem objęto obszar subregionu płockiego, w skład którego wchodzą powiaty: płocki ziemski i grodzki, gostyniński oraz sierpecki.
Pierwszy i drugi rozdział przedstawia charakterystykę miast oraz analizę ich stanu zagospodarowania w ujęciu dynamicznym, w poszczególnych aspektach, ze szczególnym zwróceniem uwagi na powiązania pomiędzy miastami. Przeprowadzone analizy miały na celu uchwycenie tendencji społeczno-gospodarczych. Dokonano również próby określenia wzajemnych związków pomiędzy zachodzącymi zjawiskami i procesami oraz przestrzenne zróżnicowanie sytuacji społecznej i gospodarczej.
Informacje źródłowe, niezbędne do wykonania opracowania, gromadzone były w dwóch układach, a mianowicie:
– retrospektywnym, w celu przedstawienia zjawisk oraz procesów społeczno-gospodarczych i przestrzennych,
– terytorialnym, w celu porównania dynamiki przebiegu zjawisk społeczno-gospodarczych w miastach.
W następnych częściach opracowania określono funkcje ośrodków, wzajemne strefy wpływów oraz zasady funkcjonowania i kształtowania miast w policentrycznej sieci osadniczej.
Podstawę prawną opracowania stanowią:
– art. 11, ust. 2 i 5 Ustawy z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie województwa (Dz. U. z 2001 roku, nr 142, poz. 1590 z późn. zm.), który brzmi: Samorząd województwa prowadzi politykę rozwoju województwa oraz wykonywanie zadań związanych z rozwojem regionalnym na obszarze województwa należy do zadań samorządu województwa,
– art. 38 Ustawy z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2003 roku, nr 80, poz. 717 z późn. zm.), który brzmi: Organy samorządu województwa sporządzają plan zagospodarowania przestrzennego województwa, prowadzą analizy i studia oraz opracowują koncepcje i programy, odnoszące się do obszarów i problemów zagospodarowania przestrzennego odpowiednio do potrzeb i celów podejmowanych w tym zakresie prac.
Atutem województwa mazowieckiego jest policentryczna sieć osadnicza z rozwiniętymi pięcioma ośrodkami subregionalnymi: Radomiem, Płockiem, Siedlcami, Ostrołęką i Ciechanowem. Ośrodki te, stanowiące szkielet układu osadniczego województwa mazowieckiego, są ośrodkami równoważenia rozwoju dla własnych, wytworzonych od lat „obszarów ciążenia”. W celu zwiększania spójności województwa i kształtowania mechanizmów generujących rozwój nie tylko w pasmach aktywizacji gospodarczej, Samorząd Województwa proponuje rozszerzenie działań na miasta średnie i małe oraz na tereny wiejskie. Odpowiedzi na te wyzwania znalazły się w dokumentach określających całościową, kompleksową koncepcję rozwoju województwa, w Strategii rozwoju województwa mazowieckiego do 2020 roku (Sejmik Województwa Mazowieckiego uchwalił zaktualizowaną Strategię na posiedzeniu w dniu 29 maja 2006 roku – Uchwała nr 78/06) i Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego (przyjętym przez Sejmik Województwa Mazowieckiego w dniu 7 czerwca 2004 roku).
Wszelkie działania prowadzone są tak, aby Mazowsze było konkurencyjnym regionem w układzie europejskim i globalnym, a dążeniami i aspiracjami władz województwa, mieszkańców, instytucji i firm, powinno być urzeczywistnienie misji strategicznej:
Mazowsze, jako najbardziej rozwinięty gospodarczo region w Polsce, podejmuje uczestnictwo w rywalizacji z innymi rozwiniętymi regionami, poprzez eliminowanie dysproporcji rozwojowych, rozwój nowoczesnej gospodarki opartej na wiedzy oraz zapewnienie mieszkańcom Mazowsza optymalnych warunków do rozwoju jednostki, rodziny, jak i całej społeczności, przy jednoczesnym zachowaniu spójnego i zrównoważonego rozwoju.
W Strategii przyjęto zasadę wzmacniania ośrodków równoważenia rozwoju, jakimi są byłe miasta wojewódzkie. Dla realizacji celów wyznaczono szereg działań, które spowodują zniwelowanie pogłębiających się dysproporcji rozwojowych, m.in. poprzez działania związane z rewitalizacją ośrodków subregionalnych i małych miast, które powinny zaowocować przekształceniem miast subregionalnych w ośrodki równoważenia rozwoju, a w przypadku małych miast – w lokalne ośrodki aktywizacji społecznej, umożliwiające przenoszenie impulsów rozwojowych z metropolii na otaczające tereny, w tym tereny wiejskie.
W Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego określono politykę przestrzenną województwa, obejmującą zespół działań zmierzających do przekształcenia struktury funkcjonalno-przestrzennej w celu osiągnięcia spójności terytorialnej oraz trwałego i zrównoważonego rozwoju regionu.
Działania dotyczące miast zawarto w polityce Wspierania rozwoju wybranych ośrodków, w Polityce przeciwdziałania nadmiernym dysproporcjom rozwojowym, adresowanej do obszarów problemowych oraz w ramach innych polityk, skierowanych do obszaru całego województwa. Przewidywane są działania mające na celu zwiększenie pozytywnego oddziaływania miast na otaczające ich tereny oraz łagodzenie narastających dysproporcji w poziomie rozwoju społecznego i gospodarczego województwa.
Na obszarze objętym niniejszym opracowaniem polityka województwa będzie wspierała działania mające na celu aktywizację Płocka jako ponadregionalnego ośrodka równoważenia rozwoju, zwłaszcza w zakresie szkolnictwa wyższego, lecznictwa specjalistycznego oraz instytucji otoczenia biznesu. Mając na uwadze zwiększenie pozytywnego oddziaływania miast na otaczające je tereny w zakresie obsługi ludności, objęto wspomaganiem rozwoju wskazane ośrodki powiatowe: Gostynin i Sierpc oraz miejscowości gminne: Drobin, Gąbin i Wyszogród, jako wielofunkcyjne ośrodki aktywizacji rejonów.
