Autor: Dariusz Dyl

Przedstawiciele Mazowieckiego Biura Planowania Regionalnego w Warszawie wzięli udział w konferencji pn. „Mazowsze w liczbach – perspektywy i wyzwania”, zorganizowanej przez Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego w Warszawie oraz Urząd Statystyczny w Warszawie w dniu 21 maja 2025 r. Gośćmi wydarzenia byli także przedstawiciele samorządów, instytucji publicznych, eksperci zajmujący się analizą procesów społeczno-gospodarczych regionu oraz reprezentanci sektora naukowego. Spotkanie dotyczyło aktualnych procesów społeczno-gospodarczych oraz wyzwań, jakie stoją przed samorządami województwa mazowieckiego w kontekście globalnych trendów.

Konferencję otworzyła Pani Agnieszka Ajdyn, Dyrektor Urzędu Statystycznego w Warszawie oraz – w imieniu Marszałka Województwa Mazowieckiego – Pani dr Elżbieta Kozubek, Dyrektor Mazowieckiego Biura Planowania Regionalnego w Warszawie. Następnie Pan Tomasz Zegar, Zastępca Dyrektora Urzędu Statystycznego w Warszawie, przedstawił szczegółowe dane statystyczne dotyczące województwa mazowieckiego, obejmujące m.in. strukturę demograficzną, rynek pracy, edukację, ochronę zdrowia oraz sytuację gospodarczą regionu. Zaprezentowane zostały również narzędzia i produkty statystyczne, opracowane przez Urząd Statystyczny w Warszawie, które mogą wspierać jednostki samorządu terytorialnego w podejmowaniu decyzji. Wśród nich znalazły się raporty regionalne, bazy danych oraz interaktywne dashboardy umożliwiające analizę sytuacji społeczno-gospodarczej na poziomie lokalnym.

Jako wprowadzenie do drugiej części spotkania, przedstawione zostały wyniki prognozy demograficznej w województwie mazowieckim do 2060 roku, z których wynikało, że w blisko dwóch trzecich gmin Mazowsza dojdzie do spadku liczby ludności, stawiając przed władzami lokalnymi nowe wyzwania w zakresie prowadzenia polityki rozwoju. Zwrócono uwagę na problem starzenia się społeczeństwa oraz wewnętrznych migracji ludności, które będą miały istotny wpływ na planowanie i realizację działań rozwojowych w perspektywie długoterminowej.

Jednym z punktów wydarzenia była debata ekspercka pt. „Jak żyć dobrze w warunkach mniej licznych, starszych i bardziej rozproszonych społeczności”, prowadzona przez Panią dr hab. Monikę Stanny, prof. IRWiR PAN, z panelistami: Panem dr hab. Wojciechem Dziemianowiczem, prof. UW, Panią dr Anetą Kowalewską (Związek Gmin Wiejskich RP) oraz Panem dr Marcinem Wajdą (Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego).

Dyskusja skupiła się na kluczowych wyzwaniach i potrzebach samorządów w kontekście aktualnych procesów demograficznych. Uczestnicy debaty rozważali, czy możliwe jest wdrożenie skutecznych instrumentów przeciwdziałających negatywnym skutkom starzenia się społeczeństwa i wyludniania wielu gmin, zakładających utrzymanie odpowiedniej jakości życia mimo kurczących się zasobów ludzkich i finansowych. Zwrócono szczególną uwagę na potrzebę nadania problemowi kryzysu demograficznego wysokiego priorytetu, zarówno w sferze debaty publicznej, jak i działaniach politycznych.

Podczas sesji przygotowanej przez Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego w Warszawie omówione zostały zmiany sieci osadniczej i przemiany demograficzno-przestrzenne w województwie mazowieckim od 2000 r. Zwrócono uwagę na postępujący proces metropolizacji, potęgujący polaryzację pomiędzy zurbanizowanym regionem warszawskim stołecznym a mniej dynamicznie rozwijającym się mazowieckim regionem regionalnym. Pani dr Elżbieta Kozubek, Dyrektor Mazowieckiego Biura Planowania Regionalnego w Warszawie, zaprezentowała wyniki analizy pt. „Kategorie zmian przestrzennych w województwie mazowieckim”, obrazującej zróżnicowanie dynamiki rozwoju społeczno-gospodarczego w układzie lokalnym. Klasyfikacja gmin została przeprowadzona z zastosowaniem wskaźnika entropii, który umożliwia ocenę stopnia złożoności i niejednorodności struktur przestrzennych oraz ich zmian w czasie.

Przedstawione analizy i dyskusje eksperckie podczas konferencji „Mazowsze w liczbach: perspektywy i wyzwania” przyczyniły się do lepszego zrozumienia wyzwań stojących przed regionem oraz wskazały kierunki działań niezbędnych dla jego zrównoważonego rozwoju. Wydarzenie pokazało, że skuteczna odpowiedź na wyzwania demograficzne wymaga długofalowego, zintegrowanego podejścia, opartego na współpracy wszystkich poziomów administracji publicznej oraz środowiska eksperckiego, przy równoczesnym wykorzystaniu potencjału danych publicznych jako podstawy dla racjonalnego zarządzania rozwojem.

Drodzy Państwo,

Serdecznie zachęcamy do zapoznania się z 52 zeszytem periodyku MAZOWSZE Studia Regionalne.

Numer otwiera artykuł o odpadach powstających przy wytwarzaniu produktów kosmetycznych. Autorzy prezentują sposoby odzysku materiałów lub pozyskania energii z odpadów innych niż niebezpieczne oraz procesy unieszkodliwiania tych odpadów, które zawierają substancje lub elementy niebezpieczne dla ludzi i zwierząt.

Tematem kolejnego artykułu jest rola rachunku ekonomicznego przy planowaniu działalności gospodarczej. Na przykładzie uprawy konopi włóknistych Autor udowadnia, że właściwe określenie przychodów i kosztów jest równie ważne, jak identyfikacja popytu i możliwości osiągnięcia zakładanych planów sprzedażowych. W tekście podkreślono zalety współpracy w ramach klastrów oraz spółdzielni rolniczych, co jest sposobem na osiągnięcie tzw. efektów ekonomii skali.

Trzeci artykuł, dotyczący problemu interakcji między uwarunkowaniami zewnętrznymi i wytycznymi inwestora, a ostatecznym efektem projektowym, to studium przypadku opisane przez praktykujących architektów krajobrazu. Autorzy pokazują w jaki sposób analiza i synteza danych pozyskanych na wstępnym etapie wpływają na proces projektowania, jak czynniki niezależne od projektanta determinują i ostatecznie kształtują rozwiązania przyjęte dla sposobu zagospodarowania terenu.

W porównaniu z podobnej wielkości miastami, powierzchnia ogrodów działkowych na terenie Radomia jest bardzo mała, co skłoniło Autora kolejnego artykułu do rozważań na temat możliwości rozwoju terenów ogrodów w tym mieście. Po analizie uwarunkowań wynikających z dokumentów planistycznych, komunikacyjnych oraz dotyczących własności gruntów, Autor przedstawia propozycję lokalizacji nowego ogrodu, określa warunki możliwości powiększenia jednego z istniejących oraz wskazuje sposoby na poprawę dostępności ogrodów dla mieszkańców.

Warto zapoznać się z podsumowaniem początkowego okresu działalności Portu Lotniczego Warszawa-Radom. Autor stara się wyjaśnić przyczyny słabych wyników lotniska oraz rozważa jego perspektywy rozwoju. Tekst nabiera szczególnej wymowy w kontekście toczącego się w przestrzeni publicznej sporu o sens budowy kolejnych lotnisk, w tym Centralnego Portu Komunikacyjnego.

Zeszyt zamykają relacje z wizyty studyjnej na kongresie dotyczącym innowacji miejskich Smart City Expo w Barcelonie oraz ze spotkania DeCoInter Kick Off Meeting, na którym przedstawiono projekt transformacji energetycznej regionów nadmorskich dzięki wykorzystaniu odnawialnych źródeł energii oraz paliw ekologicznych.

Życzymy miłej lektury.

W numerze 52:

Gospodarka odpadami. Produkty kosmetyczne i ich odpadyRola analizy ekonomicznej przy planowaniu działalności gospodarczej na przykładzie uprawy konopi włóknistychInterakcja między wybranymi czynnikami wpływającymi na projekt a jego ostatecznym kształtem – studium przypadkuUwarunkowania i możliwości rozwoju terenów ogrodów działkowych w RadomiuPort Lotniczy Warszawa-Radom – podsumowanie początkowego okresu działalnościWizyta studyjna delegacji MBPR w Barcelonie na kongresie Smart City ExpoNotatka z wydarzenia: DeCoInter Kick Off Meeting

W dniu 17 lutego 2025 roku przedstawiciele Mazowieckiego Biura Planowania Regionalnego wzięli udział w Mazowieckim Forum Społeczności Energetycznych w Warszawie, zorganizowanym pod patronatem Marszałka Województwa Mazowieckiego Pana Adama Struzika oraz grupy energetycznej XOOG Klastry Energii P.S.A. W wydarzeniu udział wzięli przedstawiciele samorządów, eksperci branżowi, reprezentanci agend rządowych oraz sektora naukowego i biznesowego. Spotkanie poświęcono zagadnieniom transformacji energetycznej, energetyce rozproszonej oraz wyzwaniom, jakie stoją przed polskimi samorządami w kontekście odnawialnych źródeł energii. Kluczowym tematem było przybliżenie założeń planowanego Instrumentu, jakim jest Mazowiecki Instrument Wspierania Społeczności Energetycznych.

Forum otworzyli Marszałek Województwa Mazowieckiego Adam Struzik, Wiceprezes Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Józef Matysiak oraz Prezes Banku Ochrony Środowiska S.A. Bartosz Kublik. W wystąpieniach zwrócono uwagę na znaczącą rolę interdyscyplinarnej współpracy na poziomie lokalnym w odpowiedzi na wyzwania transformacji energetycznej. W obliczu obecnej sytuacji geopolitycznej, kierunków zmian wynikających z europejskiej i krajowej polityki klimatycznej i energetycznej, a także nowych trendów technologicznych i postaw społecznych, wzrosła rola lokalnych społeczności energetycznych. Marszałek Województwa Mazowieckiego Adam Struzik podkreślił, że efektywne bilansowanie energii pochodzącej z odnawialnych źródeł na poziomie lokalnym odgrywa kluczową rolę w procesie transformacji energetycznej i stanowi jeden z celów Strategii rozwoju województwa mazowieckiego 2030+. Innowacyjne Mazowsze.

Pełnomocnik Marszałka Województwa Mazowieckiego ds. inwestycyjno-gospodarczych, Pan Mariusz Rukat, przedstawił założenia Mazowieckiego Instrumentu Wspierania Społeczności Energetycznych. Program ma wspomagać procesy organizacyjne i technologiczne w zakresie rozwijania lokalnych odnawialnych źródeł energii, w tym bilansowanie, produkcję i magazynowanie energii elektrycznej na poziomie gmin w województwie mazowieckim. Samorząd Województwa Mazowieckiego przeznaczył 5 mln zł na wsparcie działań ukierunkowanych na poprawę bezpieczeństwa energetycznego, przeciwdziałanie ubóstwu energetycznemu poprzez stabilizację cen energii oraz zrównoważone zarządzanie zasobami. Środki w formie dotacji wspomogą rozwój lokalnych klastrów energii i spółdzielni energetycznych. Instrument zostanie uruchomiony w drugim kwartale 2025 roku.

Podczas forum Samorząd Województwa Mazowieckiego i Bank Ochrony Środowiska S.A. ogłosiły strategiczną współpracę w zakresie działań na rzecz transformacji energetycznej. Dzięki podpisanemu porozumieniu ułatwiony zostanie dostęp do środków niezbędnych do wdrażania rozwiązań proekologicznych w sektorze energetycznym na poziomie lokalnym. W trakcie wydarzenia odbyły się dwa panele dyskusyjne. Kluczowe tematy dyskusji obejmowały bezpieczeństwo energetyczne i transformację sektora energetycznego. Pierwszy z nich dotyczył wyzwań i potrzeb organizacyjnych samorządów w zakresie energetyki rozproszonej.

Paneliści dyskutowali na temat wsparcia systemów rozproszonych przez działalność społeczności energetycznych w celu poprawy bezpieczeństwa zaopatrzenia w skali lokalnej oraz redukcji kosztów energii. Podczas dyskusji eksperci zwrócili szczególną uwagę na znaczącą potrzebę uproszczenia procedur administracyjnych, a także na konieczność wspierania lokalnych społeczności i przedsiębiorców energetycznych. Władze samorządowe stają wobec wyzwań wynikających m.in. z uwarunkowań strukturalnych (odbiór energii przez OSD – operatora systemu dystrybucyjnego). Jednocześnie w środowisku samorządowym potrzebne jest poszerzanie specjalistycznej wiedzy z zakresu zarządzania i obrotu energią, w szczególności OZE. Wskazano również na konieczność przejrzystego i stabilnego systemu legislacyjnego wspierającego inwestorów i członków inicjatyw klastrowych, co umożliwi skuteczniejszą realizację projektów, wspierających rozwój społeczności energetycznych.

Drugi panel dyskusyjny opierał się o aspekty legislacyjne, technologiczne i finansowe w energetyce lokalnej. Głównym tematem dyskusji były możliwości pozyskania środków na inwestycje w odnawialne źródła energii. Paneliści podkreślili znaczącą rolę biogazu, biometanu i technologii wodorowych w kontekście poprawy bezpieczeństwa energetycznego. Zaprezentowano także nowoczesne technologie, oparte na energii odnawialnej, elektryfikacji oraz magazynowaniu energii, które mogą wspierać transformację lokalnych systemach energetycznych w kierunku zeroemisyjnych rozwiązań. Omówiono także dostępne źródła finansowania, podkreślając konieczność odpowiedniej analizy potrzeb samorządów i właściwego planowania inwestycji, aby uniknąć sytuacji, w której projekty dostosowywane są do dostępnych funduszy zamiast do realnych potrzeb energetycznych danej społeczności.

Mazowieckie Forum Społeczności Energetycznych podkreśliło znaczenie współpracy międzysektorowej oraz konieczność stabilnego otoczenia legislacyjnego dla rozwoju odnawialnych źródeł energii. Kluczowe wyzwania obejmują optymalizację struktur klastrów energii i spółdzielni energetycznych, efektywne bilansowanie i magazynowanie energii oraz pozyskanie źródła finansowania przedsięwzięć na poziomie lokalnym. Wskazano, że wzmocnienie roli samorządów i ich współpraca z sektorem naukowym oraz przemysłowym może przyspieszyć transformację energetyczną, prowadząc do bardziej efektywnego i zrównoważonego systemu energetycznego w Polsce.

Z przyjemnością informujemy, że Mazowsze zostało laureatem nagrody Europejski Region Przedsiębiorczości w 2025 roku. Tak Europejski Komitet Regionów docenił ambitne cele wskazane w Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego 2030+ Innowacyjne Mazowsze. Sukces naszego regionu to zrównoważone działania na rzecz harmonijnego rozwoju oraz wykorzystanie potencjału społecznego i innowacyjnego.

Województwo mazowieckie zostało wyróżnione za przedsięwzięcia promujące przedsiębiorczość nie tylko w Warszawie, ale również w ośrodkach subregionalnych. Cały region został uznany za przestrzeń przyjazną dla rozwoju biznesu i innowacyjności. Pozytywnie zostały ocenione także działania skierowane do obywateli Ukrainy oraz ukraińskich podmiotów gospodarczych, którzy znaleźli na Mazowszu schronienie przed inwazją rosyjską.

Relacja z uroczystości wręczania nagrody Europejskiego Regionu Przedsiębiorczości 2025

Film promocyjny Europejskiego Komitetu Regionów

Przedstawicielka Mazowieckiego Biura Planowania Regionalnego w Warszawie wzięła udział w tegorocznej, 22 edycji Europejskiego Tygodnia Regionów i Miast. Wydarzenie, którego gospodarzami są Europejski Komitet Regionów oraz Komisja Europejska, stanowi forum debaty środowisk działających na rzecz miasti regionów, w kontekście europejskiej polityki spójności.

W trakcie 4-dniowego wydarzenia odbyło się ponad 150 sesji, podczas których dyskutowano o aktualnych wyzwaniach, dzielono się doświadczeniami w zakresie współpracy oraz prezentowano innowacyjne rozwiązania wspierające rozwój i wzmacniające odporność miast i regionów. Wśród ponad 7000 uczestników, obecni byli reprezentanci różnych środowisk i poziomów władzy, włącznie z przedstawicielami niewielkich miast europejskich, nie mniej pewnie stąpających po brukselskich korytarzach, świadomych, że stanowią istotną część europejskiej wspólnoty.

Podczas licznych debat i warsztatów, odpowiedzi na bieżące wyzwania, z którymi mierzą się miasta i regiony, poszukiwano w różnorodności doświadczeń, wzmacnianiu lokalnych potencjałów i włączaniu lokalnych społeczności w procesy decyzyjne. Poruszane tematy dotykały zagadnień gospodarczych, społecznych, środowiskowych, uwzględniając obrany przez Europę kierunek, związany z zieloną i cyfrową transformacją. W kontekście tej ostatniej, podkreślano konieczność zapewnienia, by miała ona charakter bezpieczny, inkluzywny i demokratyczny. Zwracano też uwagę na potrzebę pobudzenia aktywności miast i regionów w obszarze nowych technologii oraz wzmocnienia ich kompetencji, tak by umiejętnie korzystały ze sztucznej inteligencji czy narzędzi takich jak cyfrowe bliźniaki (digital twins). Prezentowano przykłady zastosowania tego typu rozwiązań, mogących istotnie wspierać procesy decyzyjne, przy zaangażowaniu społeczności lokalnej. Sprzyja to budowaniu świadomości mieszkańców i zwiększa ich otwartość na późniejsze decyzje władz lokalnych, oparte o wnioski z przeprowadzonych symulacji.

Innym istotnym zagadnieniem, poruszanym w ramach Europejskiego Tygodnia Regionów i Miast było skuteczne wdrażanie celów zrównoważonego rozwoju. Zwracano przy tym uwagę, że Agenda 2030 może stanowić trafną odpowiedź na współczesne wyzwania w dynamicznie zmieniającym się świecie. Wymaga to jednak współpracy wszystkich poziomów administracji, a także wzmocnienia świadomości społecznej, co do istoty zrównoważonego rozwoju.

Podczas sesji pt. „Wzmacnianie społeczności poprzez przyciągnie inwestycji i talentów dla zrównoważonego i spójnego rozwoju”, wystąpił Pan Adam Struzik, Marszałek Województwa Mazowieckiego. Zaprezentował on Mazowsze jako region rozwoju innowacji. Mówił też o specyfice naszego regionu, w którym wyrównywanie szans rozwojowych wymaga wdrażania wewnątrzregionalnej polityki spójności. Odnosząc się do obaw o przyszłość europejskiej polityki spójności, wyraził jednoznaczne stanowisko, że polityka regionalna powinna zostać wzmocniona. Wymaga to rozumienia, że współpraca miast i regionów stanowi podstawę Unii Europejskiej i tylko dzięki tej współpracy Wspólnota Europejska ma sens. Wszyscy paneliści, występujący podczas tej sesji – reprezentanci regionów z Niemiec, Francji i Hiszpanii – otrzymali egzemplarz kwartalnika MAZOWSZE Studia Regionalne, zaś uczestnicy – ulotkę promującą ten periodyk.