Niniejsze opracowanie prezentuje podstawowe informacje dotyczące uregulowań prawnych, teoretycznych modeli oraz przykładów wdrażania nowej inicjatywy Komisji Europejskiej oraz EBI – JESSICA (Wspólne Europejskie Wsparcie na rzecz Trwałych Inwestycji w Obszarach Miejskich), której głównym celem jest pomoc miastom na terenie Unii Europejskiej w zakresie rewitalizacji i rozwoju.
Spośród innych instrumentów rewitalizacji wyróżnia ją zwrotny charakter – finansowane są jedynie te inwestycje, które będą generowały w przyszłości zyski. Różni się tym samym znacząco od dotychczasowej metody dystrybucji funduszy kohezyjnych na zasadzie jednorazowej dotacji.
W pracy scharakteryzowano role podmiotów, partycypujących w inicjatywie JESSICA oraz warianty i wymogi finansowe jej wdrożenia. Na przykładach estońskich, litewskich i niemieckich przedstawione zostały europejskie doświadczenia związane z implementacją instrumentów zwrotnych. Omówiono także stan zaawansowania wdrożenia inicjatywy w czterech regionach w Polsce w województwach wielkopolskim, śląskim, zachodniopomorskim i pomorskim.
Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego w Warszawie jesienią 2010 roku sporządziło badanie ankietowe, na podstawie którego stwierdzono, że miasta w województwie mazowieckim wykazują duże zainteresowanie inicjatywą JESSICA. Nie posiadają one odpowiednio szerokiej wiedzy na ten temat, jednak wyraziły chęć uczestniczenia w szkoleniach w tym zakresie. Instrument zdaje się być tym bardziej potrzebny w sytuacji, gdy koszty realizacji lokalnych programów rewitalizacji zazwyczaj znacznie przekraczają możliwości finansowe miast. Opcja realizacji projektów zwrotnych stwarza zupełnie nowe perspektywy dla powodzenia procesu rewitalizacji.
Inicjatywa JESSICA ma szansę przyczynić się do odciążenia budżetów samorządów, a także do popularyzacji problematyki rewitalizacji wśród miast województwa. Możliwym pozytywnym efektem ubocznym jest też częstsze zaangażowanie się podmiotów prywatnych na zasadzie partnerstwa publiczno-prywatnego. Wydaje się zatem być warta wysiłku, który trzeba będzie włożyć w jej wdrożenie w terminie, co umożliwi większe wykorzystanie środków unijnych przyznanych na okres 2007–2013. Szansę zwiększa fakt, że podjęto już negocjacje z Europejskim Bankiem Inwestycyjnym w sprawie treści umowy ramowej dotyczącej utworzenia Funduszu Powierniczego w ramach inicjatywy JESSICA w województwie mazowieckim. Trwają także prace nad przygotowaniem studium ewaluacyjnego oceniającego możliwości realizacji inicjatywy na Mazowszu.
