Województwo mazowieckie charakteryzuje się największymi w kraju wewnętrznymi dysproporcjami rozwoju społeczno-gospodarczego, analizowanego na poziomie podregionów statystycznych
(NTS-3). Szybko rozwijająca się część centralna Mazowsza (głównie: m.st. Warszawa i podregion warszawski zachodni) wyróżnia się znacznie wyższym poziomem rozwoju niż obszary peryferyjne (szczególnie podregiony: ostrołęcko-siedlecki i radomski). Istniejące zróżnicowania wewnętrzne były istotnymi uwarunkowaniami kształtowania polityki rozwoju określonej w Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego do roku 2020 oraz polityki przestrzennej przyjętej w Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego.
Jednym z najważniejszych źródeł finansowania polityki regionalnej są fundusze Unii Europejskiej. Podstawą wytyczania kierunków polityki regionalnej UE są analizy porównawcze rozwoju regionów, dla których kluczowe znaczenie ma Nomenklatura Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych (NTS). Aktualna klasyfikacja statystyczna województwa mazowieckiego (jednostka NTS-2) może spowodować w następnej perspektywie finansowej UE wykluczenie całego regionu z możliwości korzystania z dotacji przeznaczonych na realizację celu 1 polityki spójności – konwergencji, w związku z przekroczeniem przez Mazowsze progu pomocy strukturalnej dla regionów najuboższych (PKB per capita poniżej 75% przeciętnej w UE). Średni poziom PKB na mieszkańca województwa mazowieckiego w 2008 roku stanowi 89% średniej Unii Europejskiej i jest zawyżony przez podregion m.st. Warszawa – 167% średniej UE, podczas gdy w pozostałej części województwa nie przekracza 50%.
W związku z powyższym Zarząd Województwa Mazowieckiego w 2009 roku podjął starania o zmianę klasyfikacji jednostek statystycznych w obrębie województwa, polegającą na wydzieleniu m.st. Warszawy (obecnie NTS-3) jako drugiej jednostki NTS-2 oraz podziale dwóch peryferyjnych podregionów NTS-3: ostrołęcko-siedleckiego na ostrołęcki i siedlecki oraz ciechanowsko-płockiego na ciechanowski i płocki.
Celem niniejszego opracowania jest wykazanie i zbadanie zróżnicowań rozwoju podregionów województwa mazowieckiego w oparciu o aktualny i proponowany podział statystyczny regionu. Wyniki analizy będą wykorzystane w procesie aktualizacji polityki rozwoju wobec zróżnicowanych obszarów Mazowsza, określonej w dokumentach strategicznych i planistycznych samorządu województwa.
Podstawę prawną stanowią:
– art. 38 Ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym: Organy samorządu województwa … prowadzą analizy i studia … odnoszące się do obszarów i problemów zagospodarowania przestrzennego odpowiednio do potrzeb i celów
podejmowanych w tym zakresie prac,
– art. 11 ust. 2 Ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa: Samorząd
województwa prowadzi politykę rozwoju województwa….
Zakres opracowania obejmuje analizę problemów społeczno-gospodarczych oraz zagadnień z zakresu infrastruktury technicznej. Została ona sporządzona w ujęciu dynamiczno-przestrzennym, przy wykorzystaniu ogólnodostępnych danych statystycznych zagregowanych na poziomach: powiatów (w celu wyliczenia wskaźników dla podregionów proponowanych), podregionów, województw i Polski. Przyjęto następujące zasady:
– większość wskaźników została przeanalizowana zarówno według stanu istniejącego na koniec 2011 roku (bądź według najaktualniejszych dostępnych danych), jak i dynamiki zmian od roku 2004,
– wskaźniki wykazujące duże zróżnicowanie w analizowanym okresie, takie jak: saldo migracji, przyrost naturalny i liczba mieszkań oddanych do użytku, przeanalizowano w oparciu o dane średnioroczne w latach 2004–2011, a w celu wykazania zmian porównano dane średnioroczne z lat 2004–2007 i 2008–2011:
• w przypadku budżetów jednostek samorządu terytorialnego przeanalizowano wskaźniki średnioroczne za lata 2006–2011, gdyż dla tego okresu dostępne są dane dotyczące środków uzyskanych z budżetu UE na inwestycje,
• w rozdziale Przestrzenne wykorzystanie funduszy unijnych przeanalizowano sumę płatności od rozpoczęcia finansowania w ramach poszczególnych programów unijnych, natomiast w przypadku środków uzyskanych w ramach Wspólnej Polityki Rolnej, omówionych w rozdziale Rolnictwo, analizie poddana została suma płatności
od 2004 roku.
